متن عرفانی نوعی از ادبیات مبتنی بر درون مایه های خاص و عموما معنوی است که با توجه به غنای ارزشی و اخلاقی، ظرفیت های رسانه ای مناسبی دارد و می توان از آن در ساخت بازی های رایانه ای پرمخاطب و همسو با گرایش های فکری ایرانی بهره برد. با این رویکرد، در ادبیات عرفانی روایی کلاسیک فارسی، آثاری وجود دارد که به دلیل شیوه بیان و با تکیه بر ظرفیت های نمادین و بصری می توان از آنها برای تولید بازی های رایانه ای اقتباسی استفاده کرد. بر این اساس، در این پژوهش سعی بر این است که با روشی توصیفی تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که چگونه می توان از متون عرفانی روایت مند مانند سیرالعباد سنایی و آثار مشابه، برای ساخت بازی های رایانه ای اقتباس کرد و این رویکرد در چه سبک ها و قالب هایی در این رسانه پرنفوذ قابلیت اجرا دارد. با این توصیف به نظر می رسد با توجه به روایت های رمزی، فضاهای ناشناخته و توصیفات شگفت انگیز از ساکنان اماکن در این نوع داستان ها، امکان ساخت بازی های رایانه ای سبک ماجراجویی معمایی، به روش اقتباس آزاد و با محوریت خلق انواع چالش های ذهنی، از این متون در دسترس است؛ همچنین با تمرکز بر تعدد فضاها و وجود انواع موجودات عجیب و تنوع بصری آنها، ظرفیت خلق بازی هایی در سبک رزمی مبارزه ای با تغییر کارکرد این موجودات و قهرمانان، از صورت منفعل و صرفا ناظر، به دشمنان فعال و جنگجویانی جذاب، وجود خواهد داشت.

به دلایلی که عمدتا به فرهنگ و اخلاقیات بازمی گردد، هنر ایرانی، در تمامی مظاهرش، از تئاتر و داستان گرفته تا شعر و نقاشی اش، در طول تاریخ برای خود جهان خیالی ویژه ای برساخته است که در آن لذات جسمانی تنها از طریق و از مسیر ابهام یا القاء قابلیت بیان و بروز و ظهور می یابد. به عنوان مثال، در ادبیات کلاسیک پارسی، که در آن عشق از جایگاه برجسته ای برخوردار است، بیان شهوت و لذت جسمانی شکلی مورب دارد، به عبارت دیگر، توصیف معشوق در زبان و بیانی مستتر و همراه با ابهام و ایهام است که البته همین شیوه هم در تحریک احساسات خواننده بی تاثیر نیست. در واقع، ادبیات و به طور ویژه شعر کلایسک پارسی سرشار از احساسات جسمانی است که به دلیل بیان غیرمستقیم یا ابهام آمیزشان منشاء تفاسیر متفاوتی میان مفسرین و منتقدین بوده اند. در این میان برخی، تفسیری کاملا افلاطونی از عشق مطرح در شعر کلاسیک فارسی داشته اند، و برخی دیگر آن را کاملا زمینی و جسمانی دانسته اند. در این مقاله ما بر آنیم تا با اتکاء به اشعار دو تن از بزرگان شعر کلاسیک فارسی، حافظ و سعدی، در قالب مطالعه ای مضمونی و با رویکردی جامعه شناختی و تاریخی، تاملی داشته باشیم در شیوه های برزو و ظهور این مفهوم، و سعی می کنیم به برخی از عناصر تاریخی، اخلاقی و فرهنگی که در تعین این مفهوم موثرند و موجب تفاسیر متفاوتی که اشاره شد، می شوند، بپردازیم.متن کامل این مقاله به زبان فرانسه می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

در طبقه بندی های موضوعی شعر فارسی با نوع ادبی خاصی که به مبارزه علیه ظلم و بیداد حاکمان و صاحبان قدرت می پردازد روبه رو می شویم. این نوع در موضوعات و گونه های مختلف ادبی نمود و بروز دارد و در دورة اخیر از آن با عنوان ادبیات اعتراضی انتقادی یاد می کنیم. ادبیات اعتراضی-انتقادی در شعر عرفانی به شکل متمایز از دیگر گونه های ادبی مشاهده می شود و تاکنون به چگونگی ارتباط آن با ادبیات عرفانی پرداخته نشده است. بنابراین، هدف از این جستار با رویکرد توصیفی-تحلیلی نخست دسته بندی شاعران عارف و صوفی از منظر اعتراضی و سپس بیان علل تقابل ادبیات اعتراضی با شعر عرفانی و نمود و بروز ریشه های آن در دوره های مختلف است. در نهایت این نتیجه به دست آمد که شعر عرفانی به علت روح درون گرایی، تسامح و تساهل عمیق عرفانی، زمینة مناسبی برای عرضة اعتراض و انتقاد نبوده و علی رغم وجود نمونه های انگشت شمار، بیشتر شاعران عرفانی تمایلی به پرداختن به مضامین اعتراضی نداشته اند. همچنین نتیجة تحقیق بیانگر آن است که ادبیات عرفانی به سبب مبانی فکری و نگاه جبرگرایانه و توکل صرف و روحیة تسلیم، رضا و گاه ترس از سخت گیری های حاکمان و یا تعامل با اهل قدرت، در تقابل با اعتراض بوده است.

میراث صوفیانه سنایی تنها عشق و دیگر هیچ، نیست. دفتر اشعار او پر است از موضوعات گوناگون سیاسی، اجتماعی، جامعه شناختی و تاملات روانشناختی. سنایی از آنجا که در متن اجتماع است و با اقشار مختلف مردم از هر صنف و گروه و دین و آیین سر و کار دارد، بسیاری از مسایل را می بیند و نسبت به آن حساسیت دارد. حرص، طمع و مال اندوزی در تعالیم او جایی ندارد و سنایی تمام آدمیان را از «جمع ثروت» و تنها به دنیا دل سپردن بر حذر می دارد. او افقی وسیع تر به نام خدمت و شفقت بر خلق، پیش روی آدمیان می گشاید و انسان را از «حیوانیت صرف» پرهیز می دهد. علم و معرفت گر چه در دل و ذهن صوفیانه او جایگاهی بس شگرف و ارزشمند دارد، اما سنایی استفاده ابزاری از علم را می نکوهد و آدمیان را از آن برحذر می دارد. علم باید انسان را از جهل و نادانی برهاند و زمینه عمل صالح در انسان و جامعه انسانی را فراهم آورد. اگر علم جز این راه، راهی دیگر بسپرد، باید گفت: «چو دزدی با چراغ آید، گزیده تر برد کالا». دیوان سنایی انباشته از تجربیات دین و دنیاست. با این حال سنایی از این دفتر «چیزی جز دل اسپید همچون برف» نمی طلبد. اذبح النفس والا فلا تشتغل بترهات الصوفیه.

«سینما» هنری نوین است که هنرها و دانش های پیشین را درهم آمیخته و آن ها را با جذبه فراوان پیش روی مخاطبان قرار داده است. اندیشه های بازتاب یافته در آثار به جا مانده از گذشته مشرق زمین و به خصوص ادبیات کلاسیک کشورمان نیز برخوردار از پیرنگی معنوی است. بازتاب مضامین عرفانی ادبیات کلاسیک در آثار سینمایی می تواند وسیله ای برای پیوند فرازمانی اندیشه و هنر ملی باشد. در این پژوهش ضمن ارایه یک تقسیم بندی تاریخی-مضمونی به اختصار اندیشه های عرفانی و معنوی کارگردان های سینمای کشورمان مرور می شود. سپس موانع ساخت فیلم هایی با مضامین عرفانی ادبیات کلاسیک در کشورمان بررسی و پیشنهادهایی برای استحکام ارتباط سینما با ادب کلاسیک ارایه می شود. این بررسی نشان می دهد میان اندیشه های روحانی بازتاب یافته در ادبیات کلاسیک عرفانی سرزمینمان با هنر سینما، پیوندی فرازمانی و تکاملی برقرار نشده است. عوامل گوناگونی در این مساله موثر بوده است که مهم ترین آن ها عبارتند از: نگاه مشکوک سیاست به طریقت در ایران، وجود دیدگاه های متفاوت و متضاد نسبت به اندیشه ها و زندگی عارفان، گرایش مفاهیم عرفانی به ذهنیت و گریز آن ها از عینیت، ضعف ابزاری سینمای ایران برای ساخت باورپذیر آثار خیال انگیز و مخالفت طیف های کلاسیک و روشنفکری منتقدان سینمای ایران با ساخت آثار عرفانی.

ایران از جمله کهن ترین و متمدن ترین کشورهای جهان به شمار می آید؛ سرزمینی با فرهنگی پویا و تمدنی پایدار که هزاران سال بی وقفه استمرار یافته است. داستان نویسی مکتوب یکی از جلوه های شاخص تمدن های باستانی است که پیشینۀ آن در ایران به حدود سه هزار سال پیش بازمی گردد. این مقاله به بررسی الگوهای روایت در ادبیات کلاسیک فارسی می پردازد. شیوه های روایت در این حوزه را می توان در پنج الگوی کلی دسته بندی کرد: الگوی تکرارشونده، الگوی دانه های مروارید بر بشقاب، الگوی رشتۀ مروارید (گردنبند مروارید)، الگوی خوشۀ انگور، و الگوی روایت های کلان شامل داستان های فرعی. شایان ذکر است که تنوع این الگوها ارتباط تنگاتنگی با آداب، سنت ها و ذائقۀ فرهنگی جامعۀ ایران کهن دارد. ردپای این شیوه های روایت گری را می توان تا قرن بیستم در ادبیات کلاسیک فارسی پی گرفت، اما پس از آن، تحت تأثیر ادبیات مدرن اروپایی، این الگوها به تدریج کم فروغ شده و از صحنۀ ادبیات معاصر فارسی کنار رفته اند.

بدیع تصویری که امروزه با نامهای دیگری چون شعر دیداری، کانکریت، عینی، طرح وار، انگاره دار، تجسمی، تجسیم، نگاره، خواندیدنی، پلاستیک و نقاشی شعر نیز نامیده میشود، مجموعه شگردهایی را گویند که به کمک آنها شاعر یا نویسنده درصدد ایجاد ارتباط بین هنر نقاشی و ادبیات و ارائه اثری ترکیبی، از این دو هنر است؛ یعنی علاوه بر ارتباط کلامی، در پی ایجاد ارتباط تصویری با مخاطب است. بنابراین علاوه بر استفاده از امکانات و شگردهای بلاغی، با به تصویر کشیدن و دیداری کردن اندیشه شاعرانه خویش ارتباط قویتر و ملموستری با مخاطب برقرار میکند. البته این به تصویر کشیدن و نگارگری را نه با استفاده از مواد اولیه و تکنیک های نقاشی و نگارگری، بلکه با زبان و عناصر سازنده آن از قبیل واجها، سازه ها، کلمات و جملات، به همراه قدرت شاعری خویش در استفاده از تمام امکانات زبان، اعم از امکانات دلالی، لفظی، موسیقیایی، بلاغی، و نوشتاری و مخصوصا تصویری آن انجام میدهد. در این مقاله برآنیم نشان دهیم که تصویرسازی با شکل نوشتاری سخن و برخی هنجارگریزیهای دیداری، بسیار پیشتر از صورتگرائی روسی در ادبیات فارسی وجود داشته و سابقه برخی از انواع آن به اندازه عمر شعر فارسی دری است، و برخی دیگر جدید و متاثر از شعر دیداری سایر ملل است. در نهایت برآنیم تقسیم بندی جامعی از این شگردها در ادب فارسی ارائه دهیم. گفتنی است واژه تصویر در این مقاله به معنی اصطلاح ادبی ایماژ (image) که در علم بیان مطرح است، نیست، بلکه به معنی نگاره (picture) است.